Kifid KennisDe bank weigert een betaalrekening voor mij te openen. Mag dat?

Een man heeft een betaalrekening bij de bank. In april 2023 wordt 50.000 euro op deze rekening bijgeschreven. De bank vermoedt fraude maar de man stelt dat dit bedrag afkomstig is van een vriend die hem helpt met het oplossen van zijn financiële problemen. Hij spreekt met de bank af om het geld terug te storten. Voordat hij dat doet, maakt hij 3.000 euro over naar twee andere rekeningen. De bank beëindigt daarop de betaalrekening en wijst erop dat de man een basisbankrekening kan aanvragen, ook wel een convenantrekening genoemd. Dat doet hij, maar wanneer hij na drie maanden nog steeds geen rekening heeft, dient hij een klacht in bij Kifid.

De Geschillencommissie buigt zich over de zaak en over de argumenten die de bank aanvoert. De bank stelt dat er onderzoek is gedaan naar de herkomst van de 50.000 euro, maar dat niet alle vragen naar tevredenheid zijn beantwoord. Omdat die herkomst nog steeds onduidelijk is, kan de bank geen convenantrekening voor hem openen. In de voorwaarden staat immers dat de bank aan haar andere wettelijke verplichtingen moet kunnen blijven voldoen, zoals de antiwitwaswet. Het controleren van de herkomst van geld, is onderdeel van die wettelijke verplichtingen.

De Geschillencommissie stelt voorop dat alle consumenten die rechtmatig in de Europese Unie verblijven een wettelijk recht hebben op een basisbetaalrekening. Maar dat recht heeft wel z’n grenzen. Wanneer een bank door het aanbieden van de rekening niet meer kan voldoen aan eisen uit de antiwitwaswet is dat een reden (ook wel weigeringsgrond genoemd) om een rekening te weigeren. De door de bank genoemde reden vindt de Geschillencommissie in dit geval geen goede reden. De bank baseert zich op het geldbedrag dat op de oude rekening stond. Maar nergens is uit gebleken dat dat geld weer op de nieuw te openen basisbetaalrekening zou worden gebruikt. De 50.000 euro op de oude rekening kan dus geen reden zijn om een nieuwe rekening te weigeren.

Het uitgangspunt is dus dat de man een wettelijk recht heeft op een basisbetaalrekening. Kan zo’n rekening niet tot stand komen omdat er sprake is van een geldige weigeringsgrond, dan is er een vangnet in de vorm van een basisbankrekening, ook wel convenantrekening genoemd. De bank heeft de man echter direct op het spoor van het aanvragen van een basisbankrekening gezet, terwijl de Geschillencommissie vindt dat hij recht heeft op een basisbetaalrekening. Nu de man een basisbankrekening aangevraagd heeft, krijgt de bank de opdracht om die voor hem te openen. (GC 2024-0665)

Een vrouw woont in Libanon en heeft een rekening bij een Nederlandse bank. De bank stuurt haar in januari 2022 een brief met de boodschap dat besloten is om in sommige landen waaronder Libanon geen diensten meer te verlenen. De vrouw krijgt zes maanden de tijd om de rekeningen te beëindigen. Dat doet zij in februari 2023. In oktober 2023 richt zij zich met een verzoek tot de bank: haar vader is overleden en zij heeft een Nederlandse rekening op haar naam nodig om haar erfdeel van de nalatenschap te kunnen ontvangen. Ook wijst zij op de bankencrisis in Libanon, banken staan klanten niet toe om meer geld op te nemen dan 100 Amerikaanse dollars per maand. De bank wijst het verzoek af waarna de vrouw een klacht indient. Wanneer dat niet helpt, stapt ze naar Kifid. Ze stelt dat ze buitenproportioneel in haar belangen wordt geschaad.

De Geschillencommissie overweegt dat de bank volgens de Algemene Bankvoorwaarden het recht heeft om de relatie met de vrouw op te zeggen, tenzij dat naar ‘maatstaven van redelijkheid en billijkheid’ onaanvaardbaar is. In dit geval was het voor de bank gezien de lokale wet- en regelgeving in Libanon duidelijk niet meer mogelijk om daar dienstverlening aan te bieden. Daarbij geldt Libanon als een land met een verhoogd risico als het gaat om witwassen of terrorismefinanciering, en dat betekent dat de bank aanvullend klantonderzoek zou moeten doen met hoge kosten tot gevolg. De beleidskeuze van de bank is daarom aanvaardbaar, stelt de Geschillencommissie.

Dan de vraag of de bank mocht weigeren om een nieuwe rekening voor de vrouw te openen. De Geschillencommissie stelt dat de bank dat mocht. Tijdens de procedure bij Kifid heeft de notaris het erfdeel toch naar de bankrekening in Libanon overgemaakt. Daar waren voor de vrouw hoge kosten aan verbonden. Dat vindt de Geschillencommissie vervelend voor haar. Maar dat zij problemen heeft gehad met het ontvangen van haar erfdeel is een gevolg van het hebben van een woonplaats in een ander land en dat valt binnen haar risicosfeer. Haar belang weegt niet op tegen de kosten die de bank zou moeten maken of de risico’s die de bank zou lopen. Kortom: de bank mocht de rekening opzeggen en eveneens weigeren een nieuwe rekening te openen. (GC 2024-0979)

Een man, asielzoeker in Nederland en in het bezit van een vreemdelingen-identiteitsbewijs dat aangeeft dat hij hier rechtmatig verblijft, vraagt een betaalrekening aan. De aanvraag wordt afgewezen omdat het softwaresysteem van de bank het identiteitsbewijs niet kan aflezen. De bank stelt niet de mogelijkheid of kennis te hebben om de identiteit van de man op een andere manier te verifiëren, terwijl dat verifiëren wel een wettelijke verplichting van de bank is. De man geeft aan dat hij zonder rekening niet in Nederland kan werken of betaald kan krijgen, hij heeft de rekening echt nodig.

De zaak komt terecht bij de Geschillencommissie van Kifid die het wettelijk kader uitlegt: wie rechtmatig in de Europese Unie (EU) verblijft, heeft recht op een basisbetaalrekening. Daarbij geldt voor mensen die in afwachting zijn van de beslissing op een asielaanvraag dat zij rechtmatig in de EU verblijven. De bank mag een aanvraag alleen afwijzen wanneer er een weigeringsgrond aan de orde is. Volgens de bank is dat hier het geval. Ten eerste heeft volgens de bank de man geen ‘werkelijk belang’ bij de rekening omdat hij al een betaalrekening heeft. Dat ontkent de man niet, maar de rekening die hij heeft, is geen Nederlandse rekening. En de man heeft om te kunnen werken en salaris te kunnen ontvangen een betaalrekening in Nederland nodig. De Geschillencommissie stelt vast dat er dus wel degelijk sprake is van een werkelijk belang: deze weigeringsgrond gaat niet op. Maar de bank voert nóg een weigeringsgrond aan: een bank hoeft geen basisbetaalrekening aan te bieden wanneer dat betekent dat zij niet meer kan voldoen aan wettelijke eisen. Doordat de software het identiteitsbewijs niet kan verifiëren, voldoet de bank niet aan de wettelijke eis dat zij de identiteit van klanten nagaat. Ook daar gaat de Geschillencommissie niet in mee. Dat de software van de bank het niet aankan, moet voor rekening en risico van de bank komen. Bovendien heeft de man alternatieven aangedragen, hij zou bijvoorbeeld een bij de notaris gewaarmerkte kopie van zijn identiteitsbewijs kunnen aanleveren. Tot slot stelt de bank nog dat de man geen Burgerservicenummer (BSN) heeft, maar de man weet succesvol aan te tonen dat de bank er juist mee adverteert dat een BSN de eerste negentig dagen niet nodig is. Hij verwacht binnen die periode wel een BSN binnen te hebben. De Geschillencommissie oordeelt al met al dat de man wel degelijk recht heeft op een basisbetaalrekening en dat de bank er binnen tien dagen een voor hem moet openen. (GC 2021-1054)

Een man heeft een betaalrekening bij de bank, maar deze wordt door de bank beëindigd omdat de rekening is betrokken bij een fraude-incident. Vervolgens opent de bank een basisbankrekening (ook wel convenantrekening genoemd) voor de man. Maar ook deze rekening raakt al snel betrokken bij een fraude-incident en de bank beëindigt dan ook deze rekening.

Enkele maanden later wordt de man onder bewind gesteld en zijn bewindvoerder dient een verzoek in bij de bank voor een beheerrekening (waar alleen de bewindvoerder bij kan) en een leefgeldrekening waar ook de man zelf bij kan om eten en kleding te kopen. De bank zegt ‘ja’ tegen de beheerrekening, maar ‘nee’ tegen de leefgeldrekening. Daar is de bewindvoerder het niet mee eens. Als hij er met de bank niet uitkomt, gaat hij met zijn klacht naar de Geschillencommissie van Kifid.

Volgens de man en zijn bewindvoerder mag de bank een aanvraag afwijzen vanwege incidenten in het verleden, maar niet wanneer de aanvraag via een hulpverleningsinstantie wordt gedaan. Dat ziet de Geschillencommissie anders. In de voorwaarden van de convenantregeling staat duidelijk dat wanneer er misbruik wordt gemaakt van een convenantrekening, er geen recht bestaat op een nieuwe convenantrekening. Vanwege het fraude-incident staat vast dat de man misbruik heeft gemaakt van zijn eerdere convenantrekening. Dat de man onder bewind staat, maakt dat niet anders. Door bewindvoering ontstaat er niet een nieuw recht op een convenantrekening. De bank heeft dus terecht geweigerd om een leefgeldrekening voor hem te openen. (GC 2020-918)

Algemene informatie over de basisbankrekening en basisbetaalrekening en het Convenant Basisbankrekening is te vinden op www.basisbankrekening.nl.

En ook hier staat informatie over het openen van een basisbankrekening. https://www.betaalvereniging.nl/betaalproducten-en-diensten/basisbankrekening/

Meer informatie over wat te doen als u geen betaalrekening kunt krijgen:
Wat kan ik als consument doen als ik geen betaalrekening kan krijgen? | Rijksoverheid.nl

GC 2025-0270

Convenant Basisbankrekening

Europese richtlijn betaalrekeningen (Richtlijn 2014/92/EU)

Implementatiebesluit richtlijn betaalrekeningen

Recht op basisbetaalrekening volgens Wft( § 4.3.1.8 Wet op het financieel toezicht)

Verplicht cliëntenonderzoek bank volgen Wwft (Artikel 3 Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme)